Czasopis
Białoruskie pismo społeczno-kulturalne
02/2003
Minął miesiąc
W regionie.
30 grudnia w Podlaskim Urzędzie Marszałkowskim odbyło się świąteczne spotkanie władz samorządowych województwa z aż pięcioma biskupami z naszego regionu. Oprócz hierarchów katolickich z Białegostoku, Łomży, Ełku i Drohiczyna uczestniczył w nim prawosławny ordynariusz diecezji białostocko-gdańskiej bp Jakub.
W końcu grudnia w Supraślu odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Wielkie Księstwo Litewskie i Białoruś po unii lubelskiej”. Wzięli w niej udział historycy z Polski i Białorusi. Organizatorem konferencji było Białoruskie Towarzystwo Historyczne i Katedra Kultury Białoruskiej Uniwersytetu w Białymstoku.
1 stycznia wznowiony został ruch na polsko-białoruskim przejściu granicznym w Kuźnicy. Na razie odprawiane są tam samochody osobowe i autokary, można też przekraczać granicę pieszo. Wciąż modernizowane przejście ma być w przyszłości największym i najnowocześniejszym na wschodniej granicy. Całkowity koszt wszystkich prac zamknąć się ma gigantyczną kwotą 250 mln zł.
Paweł Maszej z Grodna zwyciężył w dorocznym Biegu Sylwestrowym, który już po raz 19. odbył się w Białymstoku. Uczestniczyła w nim ponad setka zawodników.
4 stycznia odbyła się prawosławna wigilia w Areszcie Śledczym w Białymstoku. Wzięło w niej udział dwudziestu pięciu osadzonych, w tym wielu Białorusinów zza wschodniej granicy. Prosforą dzielił się z osadzonymi więzienny kapelan prawosławny.
6 stycznia Prawosławny Ośrodek Miłosierdzia „Eleos” zorganizował w Białymstoku aż dwie wieczerze wigilijne. W stołówce przy ulicy Warszawskiej zasiedli ubodzy i bezdomni, w Centrum Kultury Prawosławnej przy ulicy św. Mikołaja spotkały się osoby samotnie spędzające święta.
Jak co roku okres poświąteczny obfitował w spotkania kolędnicze. Odbywały się one wielu miejscowościach Podlasia, w tym na przykład w Bielsku Podlaskim, Hajnówce, Boćkach. Wiele z nich miało charakter ekumeniczny.
100 tys. złotych zebrał w tegorocznej akcji Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom Prawosławny Ośrodek Miłosierdzia „Eleos”. Białostocka Caritas sprzedała świece za 148 tys. zł. Zdecydowanie mniej świec rozprowadziła Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (1200 sztuk); jedyna w Białymstoku parafia tego Kościoła liczy zaledwie 13 wiernych. Wszystkie zebrane środki (w skali kraju 14 mln zł) zostaną jak co roku przeznaczone na pomoc potrzebującym dzieciom.
Trzynastu ambasadorów z państw Unii Europejskiej wizytowało 11 stycznia polsko-białoruską granicę. Towarzyszyli im minister spraw zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz i minister spraw wewnętrznych i administracji Krzysztof Janik. Wszyscy zgodnie zadeklarowali, iż wkrótce powstaną tu nowe przejścia graniczne (w Chworościanach, turystyczne w Białowieży oraz możliwość przejazdu samochodów o ładowności do 7,5 tony przez przejście w Połowcach ), zaś Straż Graniczna otrzyma więcej etatów i specjalistycznego sprzętu. Goście odwiedzili Dubicze Cerkiewne, Hajnówkę i Białowieżę.
W tegorocznym XI Finale Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy wystąpili w Białymstoku obok polskich białoruscy i litewscy wykonawcy. Na scenie przed Pałacem Branickich pojawili się m.in. N.R.M. z Mińska i Rima z Gródka oraz, w innych muzycznych klimatach, popularny białoruski zespół estradowy Prymaki.
Jak co roku prawosławni witali Nowy Rok według kalendarza juliańskiego (13/14 stycznia). W Białymstoku i wielu miejscowościach wschodniej Białostocczyzny odbyły się z tej okazji liczne bale. Ich organizatorami były zarówno organizacje białoruskie i prawosławne, jak też z własnej inicjatywy restauracje i kluby. W „Szczodry wieczar” można było w województwie podlaskim używać petard i sztucznych ogni – zezwalało na to rozporządzenie wojewody.
19 stycznia ekumenicznym nabożeństwem w cerkwi Świętego Ducha w Białymstoku rozpoczął się doroczny Tydzień Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan. Liturgię świętą celebrował biskup Jakub, prawosławny ordynariusz diecezji białostocko-gdańskiej. Uczestniczył w niej delegowany przez katolickiego metropolitę Wojciecha Zimbę ks. Zygmunt Lewicki. Obecny też był wojewoda podlaski Marek Strzaliński.
Ogłoszono doroczny ogólnopolski ranking liceów ogólnokształcących „Perspektyw” i „Rzeczpospolitej”. W pierwszej setce znalazło się sześć liceów z Białostocczyzny (w tym dwa „białoruskie”). Najlepiej, na 53 miejscu, uplasowało się III LO w Białymstoku, zdecydowanie spadło na liście bielskie „białoruskie” LO z 8 w ubiegłym roku na 65 obecnie. Na 92 pozycji znalazł się hajnowski „białorus”.
W dorocznym plebiscycie „Kuriera Porannego” „Złote Klucze” na czwartym miejscu w kategorii kultura uplasował się znany (także z „Czasopisu”) dziennikarz telewizyjny Jerzy Kalina. Uzyskał 745 głosów. Zwycięzcą w tej kategorii został Tomasz Bagiński (2102 głosy), autor głośnej animacji filmowej pt. „Katedra”, która znalazła się wśród kandydatów do oskarowej nominacji.
Znany pisarz Edward Redliński i białostocki poeta Jerzy Plutowicz zostali tegorocznymi laureatami Nagrody Literackiej im. Wiesława Kazaneckiego. Fundatorem nagrody jest prezydent Białegostoku.
Białystok był w tym roku głównym miejscem obchodów Dnia Judaizmu, który z inicjatywy Kościoła katolickiego odbył się już po raz szósty. Złożyły się nań wspólne spotkania modlitewne i dyskusyjne oraz wystawy. W tykocińskiej synagodze odbyło się nabożeństwo żydowskie.
Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków i parafia prawosławna w Puchłach, jako autorzy projektu „Kraina otwartych okiennic” (pisaliśmy o nim w Czasopisie) otrzymali wynoszącą 10 tys. zł nagrodę w ogólnopolskim konkursie „Kultura Bliska”. Konkursowi, który jest skierowany do organizacji działających we wsiach i miasteczkach do 6 tys. mieszkańców, patronuje Fundacja Wspomagania Wsi wraz z Bankiem Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych.
Podlaskie jest jedynym województwem w kraju, w którym liczba przeciwników wstąpienia Polski do Unii Europejskiej (48 proc.) przewyższa liczbę zwolenników integracji (38 proc.). Badanie przeprowadziła „Rzeczpospolita”.
349 żubrów doliczono się w polskiej Puszczy Białowieskiej. Jest to najwyższy stan liczbowy od 1952 r. Naukowcy są zdania, że stale powinno być ich około 200. Prawdopodobnie konieczny będzie odstrzał części stada, bowiem żaden z ośrodków naukowych nie jest zainteresowany pozyskaniem żywych żubrów. Zgodę na odstrzał wydaje minister środowiska.
W kraju.
Biskupi Cerkwi prawosławnej w Polsce tradycyjnie już z okazji Świąt Bożego Narodzenia skierowali do wiernych list, który odczytano we wszystkich prawosławnych świątyniach kraju. Hierarchowie uznali mijający rok za dobry dla wspólnoty prawosławnej, czego dowodem jest ofiarność wiernych i rosnący udział młodzieży w życiu Cerkwi. Zaapelowali do wszystkich prawosławnych chrześcijan o rozwijanie w sobie daru miłości i dawanie tym samym żywego przykładu całemu światu.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych rozesłało wszystkim polskim partnerom w Europie Wschodniej i Zachodniej projekt tzw. wymiaru wschodniego UE, poinformował 17 stycznia rzecznik MSZ Bogusław Majewski. Dokument ten ma być podstawą do dyskusji nad polityką rozszerzonej UE wobec jej wschodnich sąsiadów, w tym Białorusi, Ukrainy i Rosji
Ministerstwo Kultury poinformowało o wysokości dotacji przyznanych tytułom, wydawanym przez mniejszości narodowe. Wśród nich znalazły się cztery z województwa podlaskiego: Niwa 310 tys. zł, Auszra 230 tys. zł, Rrom p-o Drom 100 tys. zł i Przegląd Prawosławny 80 tys. zł. Pozostałe wydawnictwa, w tym Czasopis, muszą jeszcze poczekać na informacje o dotacjach ministerstwa na ten rok.
W dniach 16-17 stycznia odbyło się w Warszawie posiedzenie polsko-białoruskiej komisji, zajmującej się handlowo-ekonomiczną współpracą obu państw. Podczas spotkania omawiano m.in. problemy związane z wprowadzeniem wiz dla obywateli Białorusi wjeżdżających do Polski.
21 stycznia Instytut Kultury Białoruskiej w Warszawie zorganizował doroczne „Białoruskie Kolędowanie”. Śpiewano kolędy białoruskie, były wróżby i degustacja dań tradycyjnej kuchni białoruskiej. Jako gość specjalny wystąpił zespół folkowy Troica z Mińska, prezentując swój najnowszy projekt muzyczny „Żuravy”.
W Republice Białoruś. 1 stycznia otwarto w Mińsku nowe biuro Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Zastąpiło ono dotychczasową agendę OBWE, której zamknięcia domagały się białoruskie władze. Wiadomo, że nowa placówka będzie miała mniejsze uprawnienia niż działająca do tej pory, a jej pracownikami nie będą dyplomaci. Mandat biura będzie musiał być odnawiany przez białoruskie władze co rok. Rządowe media mówią w związku z tym o sukcesie białoruskich władz, MSZ liczy zaś na anulowanie ograniczeń wizowych dla prezydenta Łukaszenki i jego otoczenia, wprowadzonych przez kraje UE, Norwegię i USA.
Polsko-białoruska kłótnia o paliwo. Od 1 stycznia decyzją polskiego Ministerstwa Finansów kierowcy wjeżdżających do Polski pojazdów, które mają w bakach ponad 200 litrów paliwa, muszą od nadwyżki płacić cło, akcyzę i VAT. Nowy przepis uderzył w białoruskich przewoźników. Białoruskie MSZ ostrzegło stronę polską, iż podejmie „odpowiednie kroki” w stosunku do polskich przewoźników, jeśli Polska oficjalnie nie odwoła ograniczeń. Ambasada Republiki Białoruś wystąpiła z notą protestacyjną wobec decyzji Ministerstwa Finansów. Strona białoruska uznała zaistniałą sytuację za nieporozumienie.
W jednym ze swoich wystąpień na początku roku minister spraw zagranicznych Michaił Chwastou ostrzegł przed pogorszeniem się polsko-białoruskich stosunków gospodarczych w związku z wstępowaniem Polski do UE. Szczególnie chodzi tu o stosowanie unijnych norm wobec białoruskich towarów, eksportowanych do naszego kraju, m.in. soli potasowych, tekstyliów i włókien sztucznych. Na pocieszenie minister Chwastou wyraził nadzieję, że Polska nadal będzie zainteresowana sprzedażą swoich towarów w Białorusi i WNP.
Świąteczne paczki Prawosławnego Ośrodka Miłosierdzia „Eleos” w Białymstoku trafiły do żeńskiego monasteru Narodzenia NMP oraz Domu Dziecka w Lidzie. Znalazły się w nich słodycze, odzież i zabawki ufundowane przez sponsorów oraz kupione za pieniądze z tegorocznej akcji „Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom”.
15 stycznia gościł w Grodnie Jan Nowak-Jeziorański. Spotkał się tam z opozycyjnymi politykami i liderami organizacji pozarządowych. Rozmawiał m.in. ze Stanisławem Szuszkiewiczem, pierwszym przywódcą niepodległej Białorusi, Andriejem Sannikowem, b. wiceministrem spraw zagranicznych oraz z kierownictwem Związku Polaków na Białorusi. Odwiedził też Mikołę Markiewicza, skazanego niedawno redaktora naczelnego „Pahoni”, który z podejrzeniem choroby serca trafił do szpitala.
23 stycznia Aleksander Łukszenka dekretem prezydenckim mianował nowego ministra sportu i turystyki. Został nim generał dywizji Juryj Siwakou, w latach 1995-1999 wiceminister spraw wewnętrznych, a do października 2000 r. minister. Podejrzewa się, że jest on zamieszany w sprawę zaginięcia opozycjonistów.
Władze miejskie w Grodnie nie zgodziły się na zmianę nazwy Placu Lenina i usunięcie pomnika wodza rewolucji październikowej. Domagał się tego grodzieński oddział Fundacji im. Lwa Sapiehy, który zebrał pod petycją blisko 600 podpisów. „Pomnik Lenina jest zabytkiem historycznym i podlega ochronie państwa” – napisano w uzasadnieniu odmownej decyzji władz grodzieńskich.
W dniach 20-21 stycznia z oficjalną wizytą przebywał w Białorusi prezydent Rosji Władimir Putin. Oficjalnym powodem wizyty był udział w posiedzeniu Wysokiej Rady Państwa Związkowego Białorusi i Rosji (ZBiR). Rosyjski prezydent trzykrotnie spotkał się z Aleksandrem Łukaszenką. Najwięcej uwagi podczas tych spotkań poświęcono rosyjsko-białoruskim problemom gospodarczym. Pojawiły się nieoficjalne doniesienia, iż strona rosyjska zażądała zgody na przejmowanie za długi białoruskich przedsiębiorstw, a także wprowadzenia w Białorusi rosyjskich norm podatkowych i celnych. Poza tym Kreml miał żądać, by wspólną walutą związkową był rosyjski rubel z jednym ośrodkiem emisyjnym w Moskwie. Oficjalnie natomiast przyjęto porozumienie w sprawie przejęcia przez Rosję przebiegających przez Białoruś rurociągów z gazem. Mają w tym celu powstawać rosyjsko-białoruskie spółki. Podczas całej wizyty obowiązywały nadzwyczajne środki bezpieczeństwa, łącznie z zamykaniem dla ruchu całych ulic, a nawet kwartałów Mińska.
Według sondażu jednego z niezależnych ośrodków badania opinii publicznej, wzrosła w Białorusi liczba osób niezadowolonych ze swego prezydenta. Odsetek chętnych do ponownego głosowania na Aleksandra Łukaszenkę spadł do ok. 30 proc. O tym, że Białoruś „zmierza w złym kierunku” przekonanych jest 54 proc. respondentów. Sondaż wskazał też preferencje Białorusinów w polityce zagranicznej 61 proc. chciałoby przyłączenia Białorusi do Unii Europejskiej, a jedynie 17,7 proc. poparłoby unię z Rosją. 52 proc. badanych uważa, że Białoruś i Rosja powinny pozostać odrębnymi państwami.
Niebawem w telewizyjnym eterze pojawi się nowy kanał o roboczym tytule „Spadczyna”. Będzie nadawany na częstotliwości zajmowanej dotąd przez rosyjską Telewizję Kultura. Nadajniki naziemne dla rosyjskich mediów radiowych i telewizyjnych są użyczane bezpłatnie. Ich konserwacja i obsługa osobowa centrów nadawczych jest finansowana z budżetu białoruskiego państwa. Nadawcy radiowi i telewizyjni z Rosji, aby rozpowszechniać swe programy na terytorium Republiki Białoruś, będą musieli podpisywać odpowiednie umowy i wnosić za to opłaty do budżetu państwa.
Na świecie.
Brytyjska gazeta „Sunday Times” doniosła pod koniec grudnia, iż iracki dyktator Saddam Husajn zamierza poprosić Białoruś o azyl polityczny. Białoruskie władze zdecydowanie zdementowały te rewelacje.
12 stycznia libańskie służby celne zatrzymały w bejruckim porcie lotniczym 12 ton sprzętu wojskowego – radiostacje, hełmofony i mundury – który prawdopodobnie pochodził z Białorusi i był przeznaczony dla armii irackiej. P.o. rzecznika białoruskiego MSZ Andriej Sawinych zaprzeczył, że zatrzymany ładunek pochodził z Białorusi. To problem libańskich biznesmenów, krótko skomentował całe zdarzenie.
Znany białoruski poeta Sławamir Adamowicz (autor słynnego wiersza „Zabij prezydenta”) poprosił o azyl polityczny w Norwegii. Swój krok uzasadnił niemożnością normalnego życia i pracy w kraju, gdzie nie ma wolności i demokracji. Adamowicz przebywa na razie w jednym z obozów dla azylantów w północnej Norwegii.
Przed sądem w Kanadzie toczy się proces przeciwko Walterowi Obodzińskiemu, byłemu funkcjonariuszowi współpracującej w czasie II wojny światowej z Niemcami białoruskiej policji. Jest on oskarżony o zbrodnie wojenne. Z informacji zebranych w śledztwie wynika, że Walter (w czasie wojny jeszcze Uładzimir) Obodziński brał udział w akcjach, podczas których zginęło ok 3 tys. osób i zostało spalonych 2 tys. gospodarstw. Niewykluczone, że oskarżony będzie pozbawiony kanadyjskiego obywatelstwa i deportowany do Białorusi, gdzie zostanie osądzony.
Aleksij II, patriarcha Moskwy i całej Rosji, w jednym ze swoich wystąpień w przeddzień Bożego Narodzenia (6 stycznia) ogłosił, iż winę za pogorszenie stosunków między Cerkwią prawosławną a Kościołem katolickim ponosi Watykan. Zdaniem patriarchy decyzje papieża podjęte w 2002 r. „odsłoniły strategię [Watykanu] prowadzenia pracy misyjnej wśród prawosławnych”. Z kolei papież Jan Paweł II w czasie spotkania z korpusem dyplomatycznym 13 stycznia skrytykował władze Rosji za traktowanie katolików w tym kraju, a w szczególności za wydalenie katolickich duchownych.
5 stycznia odbyła się na Litwie druga tura wyborów prezydenckich. Niespodziewanie wygrał ją Rolandas Paksas, który pokonał dotychczasowego prezydenta Valdasa Adamkusa, zdecydowanego faworyta, popieranego przez niemal wszystkie siły polityczne. Nowy prezydent zapowiedział kontynuowanie dotychczasowej polityki zagranicznej nakierowanej na członkostwo Litwy w NATO i UE.
23 stycznia w galerii La Criee w Rennes we Francji otwarta została wstawa prac Leona Tarasewicza. Do marca na 160 m kw. powierzchni będzie można podziwiać kompozycję, będącą kontynuacją tego, co artysta prezentował w 2001 r. podczas Biennale Weneckiego.