Вершы латышскіх паэтаў
Вершы
Арвідс Скалбэ (1922 – 19??)
З 1953 г. працаваў у часопісе “Карогс”, дзе з 1966 г. загадваў аддзелам паэзіі. Друкаваўся з 1947 г. Карані яго паэзіі ў фальклоры, у латышскай класіцы. Заслужаны дзеяч культуры Латвіі, лаўрэат дзяржаўнай прэміі ЛССР (1974).
КрыніцаУ горы сцежкай цяжка ўзбіцца,
Не чуеш ног, займае дых, --
Як добра, што наўзбоч крыніца
Прабілася з глыбінь зямных.
Напіўся з прыгаршчаў вадзіцы
І дыхай поўнымі грудзьмі.
І людзі ёсць, нібы крыніцы,
Што сілай дзеляцца з людзьмі.
Як сонца сон зганяе з луга,
Як вецер пахі з нівы лье,
Так і яна, бы ўсмешка друга,
Святло і злагаду дае.
Сосны
Кусай за палец, месяц марац, --
Мятуць завеі шорсткі снег,
А ў шатах сосен валадарыць
Вясновы вецер, голле гне.
Зялёны шоўк вяршалін мгліцца
На растрывожаным галлі,
Праз гурбы мёрзлае ігліцы
Старыя горбяцца камлі.
І толькі каранёў каляных
Не разапнецца цеціва:
У дол угрызліся пясчаны –
І вырвеш дрэва чорта з два.
Як горды род адвечных сосен,
Так горды родам чалавек:
Калі з зямлёю сэрцам зросся,
Не адарваць яго вавек.
Парадокс
Упаўшы, семя кветкай можа ўзняцца,
А іскра так і згасне ў вышыні:
І, падаючы, можна ўверх дастацца,
Узнёсшыся, упасці можна ўніз.
Такое часам і ў хвале, і ў ганьбе:
Хто славасловіць, хто гатоў стаўчы, --
Зайздроснік хваліць, -- нэндзы тваёй прагне,
А ўшчуе сябар, -- хоча ўберагчы.
Дацкі матыў
Навошта кветкі мне, -- я, пахаваны,
Не адчуваю водару вянкоў,
Навошта мне, памерламу, пахвалы,
Ліслівых я не ўчую языкоў.
Жывому краску падары такую,
Што, нібы сонца, ярка будзе жыць,
П’янеючы ад паху, расцвіту я.
Жывому слова мне адно скажы,
Што да магілы будзе на душы.
Тады
Тады не будзе спеху, будзе ўдосталь часу,
Нікуды не пайду цікаўнасць наталяць, --
Цюльпаны чорныя пачну я даглядаць,
Тады не будзе спеху, будзе ўдосталь часу.
Аддзеліць тонкая сцяна мяне ад свету,
І будуць мне чутны цурчанне ручаёў
І клёкат бусла стомлены з чужых краёў.
Аддзеліць тонкая сцяна мяне ад свету.
І ўсё радзей, радзей маім ты будзеш госцем,
Пакуль на небе не мільгнеш драбком святла,
Як казачнае семя, зорка ўспыхне з тла.
І ўсё радзей, радзей маім ты будзеш госцем.
Ты ў памяці маёй прабудзеш доўга, доўга.
Не будзе міру: сэрца боль не збудзе свой.
І хараство жыцця, і за тваёй мяжой
Ты ў паяці маёй прабудзеш доўга, доўга…
Як мала нам трэба…
Што, падкажыце, яднае нам лёсы,
Што, дайце знаць, расцярушвае нас!
Шчасцем прамочыць, як лівень пакосы,
Слова, што кінута часам не ў час.
Кіслая ўсмешка ўмомант астудзіць
Добрую ўсмешку ў ласкавых вачах.
Хочацца мне, каб здзіўляліся людзі
І каб астыў іхняй злосці ачаг.
Вузкаю сцежкай ідзеш, не пагрэбуй
Гонарам, -- трошкі ступіць убок,
Бо размінуцца сустрэчным трэба.
Мала нам трэба, зрабіць першы крок:
Добрае слова, якое прывеціць,
Цёплая ўсмешка, якая расквеціць,
Крок, на якім чалавек не спаткнецца,
І – наша вечна зычлівае сэрца…
* * *
Народ, што зрокся мовы, хай з прымусу, --
Ён – з мура вытрушчаны крохкі ўломак,
Сцяны няма, ёсць толькі груда друзу,
І мёртвы бляск слюды не грэе дома.
А мова, не ўжываная ў народзе, --
Нібы ручай, што недзе блізка цвеліцца,
Нібы гудок з туману на дарозе,
Кранае вуха, не кранае сэрца.
* * *
Не бойся каменя на сэрцы!
Што выбіта на ім даўно,
Да скону дзён, да скону веку
Нічым не вытравіць яно.
Не бойся каменя на сэрцы,
І не вярэдзь сардэчных ран,
І, як на рынку, на ўсё горла
Сваіх не агалошвай драм.
Не бойся каменя на сэрцы, --
Я даўні знаўца гэтых пляг:
Здаецца часам, што не сэрца,
А камень бухае ў грудзях.
Не бойся каменя на сэрцы,
Што стыне, цёплы; ён пасля,
Увечары, як зойдзе сонца,
Цябе сагрэе спакваля.
* * *
Ты не стаіш паміж нябытаў двух,
Бо леваруч стаяць – твой бацька, маці,
Бо праваруч стаяць – сыны і дочкі,
Пакуль стаяць – ты будзеш незварух,
Ты будзеш паміж вечнасцяў стаяць.
Паміж мільярдаў сувязяў, -- паміж
Сваім і братнімі народамі стаіш.
* * *
Расквечана, як луг, начное неба,
Ну, не кажы, што ўсё тваё, не трэба!
Так і з маіх адвечных з паўгектара
Бясконцасць чорным водарыць нектарам.
Да трэціх пеўняў і да росаў золкіх
Мае мядзяныя пасуцца пчолкі.
Я ведаю сваіх каровак нораў,
Сачу за імі ў чэрнядзі, між зорак,
Але ўсачы: ледзь сонца промень кіне,
Глядзіш, адной ужо няма рабыні, --
Ужо й гектар абскублены дазвання, --
Ужо і кветкі адцвілі да рання…
Прыходзь увечары, пад зорным зводам
З абруса чорнага ўчастую мёдам!
На луг адзін іду, тапчуся, мрою,
З галактыкамі гутару, з сабою.
А збоку нехта буркае панура:
-- Ён зноў тут зоркі лічыць, во прыдурак!
Той знікне…
Хто не з народам, знікне, як насенне,
Што бурай немаведама куды
Занесена, там ля чужой вады
Ў чужой зямлі дасць кволае карэнне.
Той знікне ў плыні, дзе ён толькі кропля,
Дзе ён нішто, дзе ён у свеце – тля,
Забудзе мову-маці спакваля
І як замежную адбудзе ў школе.
Той знікне, як бы ён к чужому сонцу
Ні пёрся голлем, неба ні пароў,
Ён будзе там смактаць чужую кроў, --
Хай то ў Аўстраліі, на Амазонцы.
Той знікне, той змяшаецца, сальецца,
Хай будзе рай там, яркі папугай,
Хай будзе лотаць сніцца, родны гай,
А шпак ад Даўгавы яму не азавецца.
Той знікне, як нырне ў чужую непагадзь,
Чужыя паглынуць яго жанкі, --
І, можа, толькі як мінуць вякі,
Пазнаемся па рысачцы якой-там-небудзь.
Акінемся слаўцом-другім раз-пораз
І па-мужчынску ўдарым па руках,
Мой сказ заіскрыцца, як з-пад бруска! –
Якое ліха, зрэшты, развяло нас!
Перакладзена з выданняў: Dzejas diena. Rīga, 1980-я гады.