Чаму становіцца папулярным выдаваць паэзію на некалькіх мовах? Вольга Гапеева расказала пра свой новы зборнік

2024-10-14 19:27

Новая кніга паэткі Вольгі Гапеевай выйшла на трох мовах. Такое ў сучаснай беларускай літаратуры здараецца рэдка. «Мяне цешыць мажлівасьць непасрэдна ўбачыць рэакцыю публікі на свае вершы, калі іх чытаюць у перакладзе», — кажа паэтка.

Пагаварылі з аўтаркай пра яе трылінгву, мастацкія праекты, міжнароднае прызнаньне, а яшчэ пра тое, чаго цяпер бракуе беларускай літаратуры.

Пра трылінгву і міжнароднае прызнаньне

— Ваша новая кніга — беларуска-нарвэска-ангельская. У гісторыі сучаснай беларускай паэзіі гэта, магчыма, першая трылінгва (ці адна зь першых). Як і чаму адбылося такое ўнікальнае выданьне?

— Шчыра скажу, ня ведаю. Ня ўпэўненая, што гэта першае такое выданьне: мне здаецца, усё ўжо было ў гэтым сьвеце. Нагодай для кніжкі стаўся фэстываль у Осла, куды мяне запрашалі яшчэ два гады таму, але ўсё ніяк не атрымлівалася дабрацца. Гэтай восеньню атрымалася.

— Білінгвы ў беларускіх паэтаў ва ўмовах эміграцыі апошнім часам сталі даволі частай зьявай. Звычайна ў іх арыгінал суседнічае з мовай краіны цяперашняга пражываньня аўтара. У вашай жа кнізе беларускія вершы перакладзеныя якраз не на тыя мовы, у краінах распаўсюду якіх вы цяпер жывяце. То бок гэта выглядае новым узроўнем зацікаўленьня вашай паэзіяй перакладчыкаў, а значыць, і чытачоў. Што адчувае аўтарка ў такім міжнародным ужо прызнаньні?

— Гучна сьмяюся. Мне цяжка даюцца такія паняцьці, як «прызнаньне»: ня ўпэўненая, як яго можна адмераць. Для адных гэта сапраўды нешта значнае, для іншых ня тое каб. Мяне цешыць мажлівасьць непасрэдна ўбачыць рэакцыю публікі на вершы, калі іх чытаюць у перакладзе: тады можна заўважыць, што адгукаецца, а што не зусім. Гэта таксама яшчэ і своеасаблівая праверка на якасьць перакладу. У Осла ўсё прайшло выдатна, і я вельмі ўдзячная Марыне Хоббель, якая перастварыла мае вершы на нарвэскую. Таксама тут цешыцца мая ўнутраная лінгвістка, бо я лічу, што падтрымліваць і перакладаць на мовы, якія ня так шырока распаўсюджаныя, як ангельская ці гішпанская, істотна.

Пра кнігу бяз назвы і славенскіх выдаўцоў

— Дарэчы, на вокладцы вашай трылінгвы ня бачым яе назвы ні на адной з моваў, што пад вокладкай. Толькі імя і прозьвішча аўтаркі. Гэта новы выдавецкі падыход ці назва недзе схаваная?

— Дызайн робяць самі арганізатаркі фэстывалю, яны атрымліваюць «узор» макету ад Versopolis і могуць яго прытрымлівацца, а могуць і не. На іншых кніжках гэтай сэрыі назва часам бывае. Так, мая ангельскамоўная назывался «Сэрца на трапэцыі», якую рабілі да фэстывалю ў Лэдбэры (Вялікая Брытанія).

— Кніга выйшла ў сэрыі Versopolis, якую робяць славенцы. Раскажыце, калі ласка, пра яе. Каго і як Versopolis падтрымлівае?

— Плятформа Versopolis была заснаваная ў 2014 годзе як эўрапейская паэтычная плятформа, якая адкрывае новыя магчымасьці для эўрапейскіх паэтаў. Versopolis спрыяе перакладу вершаў на розныя эўрапейскія мовы і публікуе іх у розных фарматах, такіх як электронныя кнігі, друкаваныя буклеты, артыкулы ў інтэрнэце і базе дадзеных паэзіі Versopolis. Акрамя таго, яны падтрымліваюць мабільнасьць паэтаў, арганізуючы іхныя выступы на розных эўрапейскіх літаратурных фэстывалях.

Пра тое, чаго не хапае беларускай літаратуры

— Вы даволі актыўна ўдзельнічаеце ў розных міжнародных літаратурных імпрэзах. Прыкладам, былі на нядаўнім фэсьце ў Нарвэгіі (Oslo Internasjonale Poesifestival). Як, на вашу думку, выглядае сучаснае беларускае прыгожае пісьменства на фоне твораў знаных аўтараў зь іншых краінаў?

— Я ня вельмі люблю параўноўваць, таму мне цяжка адказваць на гэтае пытаньне. Ва ўсіх краінах розныя гістарычныя і сацыяльныя ўмовы, розныя праблемы і традыцыі. Напэўна, чаго можна было б пажадаць беларускай літаратуры — гэта паболей перакладчыкаў і перакладчыц зь беларускай на іншыя мовы сьвету.

Вольга Гапеева, архіўнае фота

— Вы ня толькі словам творыце, але і ўдзельнічаеце ў многіх мастацкіх праектах. Раскажыце пра іх, калі ласка.

— У Грацы ў траўні адбылася выстава «Glaubi unbennantos, або Архіў дробных істотаў» у незвычайным фармаце — на вокнах Афра-Азіяцкага інстытуту на палічках былі разьмешчаныя мае аб’екты і тэксты. Летам я брала ўдзел у адным міжнародным мастацкім праекце «Ars Ignis», прысьвечаным кнігам, што пацярпелі ад пажару 20 гадоў таму ў Ваймарскай бібліятэцы Анны Амаліі. Я напісала для адной такой кніжкі новы тэкст. Цяпер рыхтую выставу ў Ене, адкрыцьцё 23 кастрычніка.

— Што дае сілы для творчасьці?

— Жыцьцё.

І пра новыя вершы

— Першы верш быў напісаны па-беларуску ад пачатку, другі — пераствораны зь нямецкай.

•

аднойчы здараецца раптам

тады

нічога больш не пасуе

ні дабранач, ні як справы

улюбёны колер навязьліва пхае ў плечы

асацыяцыі

непажаданыя

рот крывіцца ў немагчымасьці вымавіць нешта

ён і сам цяпер табу

«ня ведаю» — апошні жгуцік

якім яшчэ можна неяк паварушыць

гэты ніцепадобны выраст на целе прасьцейшых арганізмаў

чытай, на маім,

выратоўвае

няведаньне

постфактум

на жаль немагчымае

тады

здараецца

раптам

і здараецца яно

аднойчы

•

узаранае неба

навальнічнае поле

жнівень

патнее і пахне завершанасьцю

завершаванасьцю

некалькі літар мяняюць настрой

замест цыкадаў — мюнхэнскія конікі

шукаюць каханьня

той хто знайшоў

атрымлівае асалоду ад яго ў цішыні

менш шчасьлівым застаецца

пустая кватэра ў Ене

дзе праз адзіноту можна і спруцянець

зялёнае цельца зьменіць свой колер на колер зямлісты

лапкі да брушка прыціснуцца

так я цябе і знайду

на шафцы ля тэлевізіі

зьдзіўленая

крохкасьцю тваіх вусікаў

даўгіх

як ты сам

калісьці.

Крыніца: Радыё Свабода

Камунікат.org – Беларуская Інтэрнэт-Бібліятэка

Пры выкарыстаньні матэрыялаў у друку спасылка на крыніцу інфармацыі абавязковая.
Пры выкарыстаньні матэрыялаў у Інтэрнэце прамая гіпэрспасылка на Kamunikat.org абавязковая.
Ідэя сайту Яраслаў Іванюк