Ілона Карпюк: «Пасярод шэрай восені “Бардаўская восень” — ідэальны момант, каб паслухаць якасную музыку і пабыць разам»

— Я на «Бардаўскай восені» з першых фэстаў (фестываль ладзіцца з 1994 года — budzma.org). Спачатку яшчэ школьніцай ездзіла на канцэрты ў Бельск з Гайнаўкі разам з бацькамі.

Калі стала ліцэісткай, то штогод ладзілася паездка на аўтобусе — на фэст ехаў поўны аўтобус вучняў беларускага ліцэя з Гайнаўкі. Гэта быў абавязковы пункт праграмы. Так моладзь далучалі да беларускай культуры, паказвалі магчымасць праявіць сябе ў музыцы. У залі Бельскага Дома культуры мы сядзелі побач з вучнямі Бельскага беларускага ліцэя.

І, дарэчы, у той час я была не толькі глядачкай. Мой першы выступ на «Бардаўскай восені» здзейсніўся не з гуртом Ilo&Friends, з якім мы граем ужо 20 гадоў, а са школьным гуртом, які называўся «Гоман». Мы выступалі ў конкурснай частцы ў 1999-2000 годзе. Заснавальнікам фестывалю быў «Звяз беларускай моладзі», які затым памяняў назву на Цэнтр адукацыі і прамоцыі беларускай культуры «Шчыты», а з 2022 года арганізацыйную адказнасць за фестываль узяў на сябе Фонд «Тутака».

Хоць я ніколі не была сябрам ні «Звязу беларускай моладзі», ні «Шчытоў», але заўсёды была заангажавана ў беларускую культуру і фестываль. Мая гісторыя адносінаў з фестывалем доўгая і ўсебаковая: ад глядацкай залі — да выканаўцы на сцэне, вядучай канцэртаў, удзельніцы арганізацыі. Былі гады, калі адзін з канцэртаў «Бардаўскай восені» абавязкова праводзіўся ў Беластоку ў Падляшскай оперы і філармоніі, супрацоўніцай якой я была, тады немагчыма было не ўключацца ў арганізацыю. У гэтым годзе я буду мець гонар у пэўным сэнсе адкрываць фестываль: стану вядучай 24 кастрычніка.

Сярод іншага ў праграме — размова пра гісторыю фестывалю, які будзе праводзіцца ўжо ў трыццаты раз.

— Конкурс выканаўцаў бардаўскай песні быў часткай фэсту «Бардаўская восень» большасць гадоў яго існавання. Адборы вяліся і на Беласточчыне, і ў Беларусі, на сцэне ў Бельску Падляшскім удзельнікі конкурсу станавіліся зоркамі для публікі, некаторыя затым адкрывалі для сябе новыя пляцоўкі.

Сёлета ўпершыню ў гісторыі фестывалю конкурс праводзіцца анлайн, а яго пераможцу абірае аўдыторыя праз сацыяльныя сеткі. Я назвала б сёлетні фармат пераходным, бо ў апошнія гады конкурснай часткі ўвогуле не было, бо не было магчымасці праводзіць у Беларусі ні нармальныя адборы, ні канцэрты.

Вялі размовы нейкі час над патрэбай конкурснай часткі і вырашылі, што варта вярнуць конкурс. Зможам пабачыць, ці ёсць запыт на тое, каб прэзентаваць свою творчасць у такім фармаце. Калі ён ёсць, то можна будзе вярнуцца да паўнавартаснага жывога фармату конкурсу.

У гэтым годзе пакуль спынімся на тым, што пераможца анлайн-конкурсу выступіць на сцэне ў Бельску Падляшскім у межах фестывалю. 

— Час складаны, гэта ўмова вымушаная — з пункту гледжання бяспекі для саміх выканаўцаў. Ды яшчэ трэба было абмежаваць да Еўропы, бо не было б магчымасці забяспечыць прыезду лаўрэата, напрыклад, з Амерыкі.

— Сапраўды, былі гады, калі канцэрты праходзілі і на дадатковых пляцоўках — напрыклад, у Музеі і асяродку беларускай культуры ў Гайнаўцы, у сінагозе ў вёсцы Орля ці ў Беластоку — у лялечным тэатры ды Падляшскай оперы і філармоніі. Аднак вытокі фестывалю менавіта ў Бельску Падляшскім. Традыцыйна тут праходзілі два дні фэсту — у пятніцу і суботу.

Так будзе і сёлета: сярод іншага ў другі дзень адбудзецца ўручэнне Прэміі імя Міхала Анемпадыстава за найлепшую кніжную вокладку. Вельмі важна падкрэсліць ролю Міхала ў змесце фестывалю і разуменні паэзіі — шмат гадоў ён адказваў на «Бардаўскай восені» за візуальныя бок фестывалю, быў сябрам журы, сябрам Бельска.

— У асноўным гэта беларусы, якія жывуць на Беласточчыне. Доўгі час гэта былі прадстаўнікі мясцовай нацыянальнай меншасці і іхнія суседзі ды сябры — палякі. Цяпер, як вядома, шмат беларусаў, якія пераехалі жыць на Беласточчыну з Беларусі, і без якіх сёння цяжка ўявіць любую імпрэзу беларускай культуры.

— Гэта два розныя фестывалі, якія ладзяцца ў іншым часе, таму ўвогуле не трэба іх спалучаць, а дбаць пра развіццё абодвух. «Бардаўская восень» — гэта фестываль з зусім іншай атмасферай. Не гублялалася яго ідэя ў час, калі існавала «Басовішча», якое ўвогуле доўгі час было адным з самых вялікіх музычных фестываляў у Польшчы. Адно што заўсёды спалучала летні і восеньскі фэст — гэта выступоўцы, якім часта было цікава спрабавацца ў розных фарматах, сустрэцца з іншай публікай.

У «Бардаўскай восені» свой характар і свая публіка. У час восені фэст прыносіць зусім іншую рэфлексію, перажыванні, дае магчымасць для размовы творцаў і гледачоў у камерным фармаце.

Заля немаленькая, але гледачы могуць перажываць сустрэчу з выканаўцамі як размову сам-насам. Традыцыйна ўдзельнікі і наведвальнікі фестывалю могуць паразмаўляць у перапынках.

Пасярод шэрай восені «Бардаўская восень» — ідэальны момант, каб сустрэцца, паслухаць якасную музыку і пабыць разам.

— Было шмат усяго — і вясёлага, і цёплага. Думаю, многія памятаюць ранейшы антураж Бельскага Дома культуры, калі на лесвіцы да сцэны было рассыпана восеньскае лісце. Пасля генеральнага рамонту сцэна выглядае па-іншаму, але цяпер яна суперпрафесійная. Адным з сімвалаў фестывалю стала песня «Восень» Алеся Камоцкага, які не раз адкрываў ёю фэст. Менавіта на сцэне «Бардаўскай восені» адбылася прэзентацыя «Народнага альбома».

Згадваецца момант, калі з-за чэргаў на мяжы сябры журы не паспявалі ў час дабрацца да фестывалю, таму ў чаканні пашпартнага кантролю разам слухалі выканаўцаў конкурснай часткі ў аўтамабілі на хвалях «Беларускага Радыё Рацыя».

Згадваюцца неафіцыйныя сустрэчы пасля канцэртаў, дзе абменьваліся навінамі і думкамі. Цешылі заўсёды сустрэчы з новымі людзьмі ды яшчэ такіх розных прафесіяў: былі настаўнікі, інжынеры ці юрысты, як Максім Знак. Размовы былі заўсёды важнымі для лепшага разумення нашых рэчаіснасцяў — па абодвух баках мяжы.

З 1990-х Беласточчына была акном для беларускіх творцаў на Захад, месцам, дзе ў сяброўскай атмасферы яны адчувалі сябе ўтульна — як дома. І тым больш фестываль стаў запатрабаваны пасля 2020 года, калі многія вымушаны былі пачынаць новы шлях. Спадзяюся, такім домам фэст для беларускіх творцаў і застанецца.

У гісторыі «Бардаўскай восені» было шмат розных момантаў, але найважнейшае, што гэта сям’я — і на сцэне, і па-за сцэнай. Гэта вельмі добра пачынаеш разумець, калі не стае такіх асобаў як Міхал Анемпадыстаў. Жыццё непрадказальнае, таму новыя сустрэчы на «Бардаўскай восені» мы цэнім яшчэ больш.