Сяргей Дубавец: «Маё вяртаньне да сябе завяршылася, а да Беларусі яшчэ не»

Пагаварылі з аўтарам пра афрыканскі востраў і беларускае маленства, дзяцей савецкай намэнклятуры і іхны нонканфармісцкі настрой у культуры, сталеньне душы і вечнае вяртаньне да Беларусі.

— Тут насамрэч усё проста. Я крыху паезьдзіў па сьвеце, бачыў

розныя «віды» жыцьця, але толькі на Занзібары яно здалося мне

такім, якім я бачыў і разумеў яго ў дзяцінстве. Прычым на

афрыканскім востраве гэта жывое жыцьцё, а таго майго

дзіцячага — ці ў Мазыры, ці ў бабулі ў Мялешкавічах, ці на

Круглай у Менску — даўно няма і сьледу. І выглядае яно на

сёньняшні погляд ніяк ня менш экзатычна, чым тое, што мы

можам пабачыць на Занзібары. Мая кніжка — гэта

падарожжа, аднолькава далёкае ў часе і прасторы. Умоўна

кажучы, да майго дзяцінства гэтаксама далёка, як да

Занзібара. Хлопчыка на вокладцы вы гарантавана сустрэнеце

там і ўжо ніколі не пабачыце тут.

— Бывае так, што кніга называе сябе сама, і толькі пасьля

разумееш, што інакш і не магло быць. Напрыклад, хтосьці з

чытачоў зьвярнуў увагу, што, калі прачытаць назву наадварот,

атрымаецца «Рабі з нас» — як зварот да найвышэйшай

існасьці, якая некага з нас робіць, якая і ажыцьцяўляе тое

«сталеньне маладой душы»... А яшчэ, пакуль пісаўся гэты

самы тэкст (на Занзібары, куды я фактычна ўцёк ад турмы),

я даведаўся, што Андрэй Скурко ў турме перакладае верш

Карнея Чукоўскага пра Занзібар — узьнік дзівосны абэртон,

які заўсёды паказьнік гармоніі. Словам, інакш гэты тэкст

называцца і ня можа.

— Псыхалёгія сьцьвярджае, што базавыя рысы асобы, тая ж

эмпатыя, фармуюцца да трохгадовага ўзросту. Ёсьць таксама

меркаваньне, што чалавек прыходзіць на сьвет з ужо

напісаным сваім лёсам. Між іншым, для таго, каб спраўдзіць,

ці так гэта, і пішацца такая кніга. Аўтар задаецца пытаньнем

да сябе: скуль ты такі ўзяўся? Але насамрэч мэмуары ніякіх

адказаў пра такія матэрыі не даюць, яны проста апісваюць

колішнюю рэальнасьць. Мне ж якраз карцела атрымаць

адказы пра жыцьцёвыя сэнсы, таму я не магу назваць гэтую

кнігу мэмуарамі.

— У кнізе я паспрабаваў разабрацца і з гэтым пытаньнем.

«Магчымасьці інтэлектуальнага росту» былі, безумоўна,

роўныя. У 4-й менскай школе, якую я закончыў, у маёй клясе

было пароўну дзяцей намэнклятуры і «рабацяг» з заводу імя

Кірава. І гэта была адна кампанія — як у школе, так і па-за ёй.

Адрозьнівацца маглі жыцьцёвыя гарызонты: хтосьці бачыў іх

блізкімі, а хтосьці далёкімі, прычым безадносна ад

паходжаньня. Нехта паддаваўся ўплыву абставінаў і бацькоў,

а хтосьці верыў у самога сябе. Варта паглядзець, хто сёньня ў

беларускай культуры найлепшыя творцы, і пераканацца, што

паходжаньне ніяк не паўплывала на іхны рост. Якраз

выхадцы з намэнклятуры часьцяком задавалі ў культуры

нонканфармісцкі настрой.

— У мяне трохі па-іншаму. Думаць пра чытача, па-мойму,

значыць мець пэўны разьлік. Гэта можа быць уласьціва для

чыстага жанру: дэтэктыў, прыгоды, гістарычны раман... Але

гэта іншы, ня мой тып літаратуры. Я заўсёды меркаваў, што

калі тэкст цікавы мне самому, дык ён можа захапіць і кагосьці

яшчэ. Але гэта зусім ня стымул. Гэта і ня досьвед, пагатоў

разьлічаны на перайманьне. У мяне гэта мусіць быць

арганічны сынтэз розных жанраў, дзе на першым месцы —

сюжэтнасьць, парадокс, тое, што выклікае эмоцыю. Птушка

сьпявае, заварожаная ўласным сьпевам, а мы яе слухаем, бо нам перадаецца яе заварожанасьць. Больш нічога.

— Новая кніга будзе, хутчэй за ўсё, масонскай. Гэта зусім не раскрытая тэма, а я маю дастатковы досьвед, каб пра гэта апавядаць. У пэўным сэнсе гэта будзе працяг «Занзібара», бо мяне прасілі працягнуць аўтабіяграфічную нітку, якая там завяршылася 1987 годам. Сябе я бачу сабой і ў Беларусі. Прычым няважна, дзе ў Беларусі — у вялікім горадзе ці на лясным хутары. Гэта маё вечнае вяртаньне, якое да сябе завяршылася, а да Беларусі яшчэ не.